باشگاه خبرنگاران جوان - بوی بدن چیزی فراتر از یک حس ناخوشایند است و می‌تواند سرنخ‌های مهمی درباره وضعیت سلامت فرد آشکار کند. پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد که نوع بوی بدن می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی مانند دیابت، سل، مشکلات کلیوی یا حتی پارکینسون باشد. بنابراین، آنچه دیگران استشمام می‌کنند، می‌تواند بازتاب مستقیمی از سلامت درونی بدن باشد.

زمانی که بوی بدن یا تنفس فرد به ماهی یا ادرار شبیه می‌شود، این موضوع می‌تواند نشانه‌ای جدی از اختلال یا نارسایی کلیه‌ها باشد. کلیه‌ها به‌عنوان صافی اصلی بدن عمل می‌کنند و مواد زائد و ترکیبات سمی را از خون گرفته و از طریق ادرار دفع می‌کنند. اگر عملکرد کلیه‌ها مختل شود، این مواد سمی در خون باقی می‌مانند و به‌تدریج از طریق عرق و تنفس دفع می‌شوند. نتیجه این فرآیند، انتشار بوی تند و ناخوشایند ماهی یا ادرار از بدن است.

شدت این بو اغلب زمانی بیشتر می‌شود که بیماری کلیوی وارد مرحله پیشرفته گردد. تجمع ترکیبات نیتروژنی و سایر مواد سمی در بدن علاوه بر ایجاد بوی خاص، می‌تواند به خستگی، ورم، مشکلات قلبی و ضعف عمومی نیز منجر شود. به همین دلیل، توجه به این علامت غیرعادی اهمیت فراوان دارد.

از سوی دیگر، در موارد نادر، یک بیماری ژنتیکی به نام «تری‌متیل‌آمینوریا» (Trimethylaminuria) می‌تواند دلیل بوی ماهی باشد. در این بیماری، بدن قادر به تجزیه ترکیبی به نام تری‌متیل‌آمین نیست. این ترکیب از طریق عرق، ادرار و نفس دفع می‌شود و بویی شبیه ماهی گندیده یا زباله ایجاد می‌کند. اگرچه این بیماری مسری نیست، اما کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

بوی آبجوی مانده یا فاسد یکی از شاخص‌ترین بو‌هایی است که می‌تواند با بیماری سِل در ارتباط باشد. این بیماری توسط باکتری‌هایی به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود که عمدتاً در ریه‌ها جای می‌گیرند. زمانی که این باکتری‌ها رشد می‌کنند، ترکیبات شیمیایی فراری آزاد می‌کنند که بویی تند و ناخوشایند، مشابه آبجوی کهنه، ایجاد می‌کند. به همین دلیل، نفس فرد مبتلا به سل بیشتر از هر جای دیگر بدن بوی آزاردهنده‌ای پیدا می‌کند.

علاوه بر این، در برخی بیماران، بوی بدن فراتر از تنفس بوده و از سطح پوست نیز استشمام می‌شود. توصیف رایج پزشکان و محققان درباره این بو، چیزی شبیه «مقوای خیس» یا «آب شور» است. این تغییرات بویایی آن‌قدر مشخص هستند که پژوهشگران معتقدند انسان‌ها به‌طور تکاملی توانایی تشخیص بوی بیماری‌های عفونی مثل سل را برای محافظت از خود حفظ کرده‌اند. درست همان‌طور که بوی غذای فاسد ما را از خوردن آن بازمی‌دارد، بوی بدن آلوده به سل هم نوعی هشدار طبیعی برای دوری از فرد بیمار است.

نکته مهم این است که این بو همیشه و در همه افراد مبتلا ظاهر نمی‌شود، اما وجود آن می‌تواند یک نشانه هشداردهنده جدی برای مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های تشخیصی باشد. تشخیص زودهنگام سل اهمیت حیاتی دارد؛ چراکه این بیماری مسری است و در صورت عدم درمان، می‌تواند هم فرد و هم اطرافیانش را به خطر بیندازد.

اگر نفس یا عرق فرد بویی شیرین و شبیه میوه رسیده داشته باشد، این می‌تواند هشداری جدی از دیابت نوع ۱ تشخیص‌داده‌نشده یا کنترل‌نشده باشد. وقتی بدن به دلیل کمبود انسولین نمی‌تواند قند خون را به انرژی تبدیل کند، به سراغ چربی‌ها می‌رود و آنها را می‌سوزاند. این فرایند باعث تولید ترکیباتی به نام کتون‌ها می‌شود که بویی خاص و شیرین ایجاد می‌کنند.

وجود کتون‌ها علاوه بر تغییر بو، خون را اسیدی می‌کند؛ حالتی که «کتواسیدوز دیابتی» (DKA) نام دارد و می‌تواند در صورت عدم درمان سریع، خطر مرگ به همراه داشته باشد. همین موضوع است که باعث شده پزشکان و حتی نیرو‌های اورژانس، تنفس بیماران مشکوک به دیابت را بررسی کنند تا در صورت استشمام بوی شیرین یا میوه‌ای، اقدامات فوری انجام دهند.

پژوهشگران توضیح می‌دهند که انسان‌ها به‌طور طبیعی در تشخیص بوی کتون‌ها توانایی بالایی دارند. به همین دلیل، اگر فردی یا اطرافیانش متوجه چنین بویی شوند، باید آن را یک نشانه هشداردهنده تلقی کنند. این بو معمولاً با علائم دیگری مانند تشنگی مفرط، تکرر ادرار، کاهش وزن ناگهانی و ضعف شدید همراه است.

وقتی بدن تحت استرس قرار می‌گیرد، بوی عرق نه‌تنها بیشتر می‌شود بلکه تندتر و ناخوشایندتر هم خواهد بود. دلیل این موضوع، فعال شدن غددی به نام آپوکرین است که در نواحی پرمو مانند زیر بغل قرار دارند. برخلاف غدد اکرین که بیشتر آب و نمک ترشح می‌کنند، عرق آپوکرین سرشار از پروتئین و چربی است. این ترکیبات برای باکتری‌های سطح پوست یک منبع غذایی غنی محسوب می‌شوند.

وقتی باکتری‌ها از این عرق تغذیه می‌کنند، ترکیبات فرار و بودار آزاد می‌شود. همین فرآیند است که باعث ایجاد بوی تند و زننده عرق ناشی از استرس می‌شود. به بیان دیگر، شدت بوی بدن در مواقع پرتنش بیشتر به دلیل واکنش باکتری‌ها به ترکیبات عرق است، نه صرفاً میزان تعریق.

پژوهشگران توضیح می‌دهند که الگوی بوی بدن ما تنها نتیجه متابولیسم شخصی نیست؛ بلکه تعامل میان بدن و میلیون‌ها میکروب روی پوست نیز نقش تعیین‌کننده دارد. زمانی که فرد مضطرب می‌شود یا در شرایطی مانند کار سنگین و فشار روانی قرار می‌گیرد، این تعادل تغییر می‌کند و بوی بدن شدت می‌گیرد.

برخی بیماری‌ها پیش از آن‌که علائم آشکاری نشان دهند، از طریق بوی بدن قابل تشخیص هستند. بیماری پارکینسون یکی از این موارد است که با بویی خاص و متفاوت شناخته می‌شود. افرادی که توانایی فوق‌العاده در حس بویایی دارند، گزارش کرده‌اند که پارکینسون بویی چرب و مُشک‌مانند ایجاد می‌کند؛ بویی که به لباس و پارچه می‌چسبد و به‌سختی از بین می‌رود.

نمونه مشهور این پدیده مربوط به پرستار بازنشسته‌ای به نام جوی میلن است. او توانست با استشمام پیراهن‌های بیماران، پارکینسون را با دقت بالا تشخیص دهد. حتی در یک مورد، او بیماری را پیش از تشخیص رسمی پزشکان شناسایی کرد. میلن به دلیل اختلال ژنتیکی هیپراسمی ارثی توانایی بویایی بسیار قوی داشت که هزاران برابر حساس‌تر از افراد عادی بود. با این حال، بسیاری از همسران بیماران نیز تغییر بوی بدن شریک خود را پیش از تشخیص پارکینسون احساس کرده‌اند.

پروفسور پردیتا باران توضیح می‌دهد که بوی پارکینسون اغلب زمانی قوی‌تر است که علائم بیماری هنوز کنترل نشده یا دارو‌ها تأثیر کافی ندارند. این موضوع نشان می‌دهد که تغییر بوی بدن می‌تواند یکی از نخستین نشانه‌های بیماری، حتی پیش از بروز لرزش یا مشکلات حرکتی باشد.

رژیم غذایی نیز نقش مهمی در تغییر بوی بدن دارد. برخی مواد غذایی حاوی ترکیبات فرار و بودار هستند که پس از مصرف در بدن باقی می‌مانند و در نهایت از طریق عرق یا تنفس دفع می‌شوند. به همین دلیل است که گاهی بوی یک وعده غذایی پرادویه ساعت‌ها یا حتی روز‌ها بعد نیز از بدن استشمام می‌شود.

خوراکی‌هایی مانند سیر، پیاز و انواع ادویه‌ها بیشترین تأثیر را دارند. ترکیبات سولفوردار موجود در این مواد نه‌تنها طعم و بوی قوی ایجاد می‌کنند، بلکه در جریان خون جذب شده و از طریق عرق دفع می‌شوند. وقتی این ترکیبات به سطح پوست می‌رسند، با تبخیر آنها بوی مشخصی در محیط اطراف پراکنده می‌شود.

از سوی دیگر، برخی غذا‌های حاوی چربی‌های سنگین و پروتئین زیاد نیز می‌توانند بوی بدن را تغییر دهند. گوشت قرمز، غذا‌های سرخ‌کردنی یا نوشیدنی‌های الکلی از جمله مواردی هستند که بوی بدن را قوی‌تر می‌کنند. در مقابل، مصرف میوه‌ها، سبزیجات تازه و نوشیدن آب کافی می‌تواند شدت این بو را کاهش دهد.

منبع: روزیاتو

«اینگرید برگمن با بوی قورمه سبزی» در خانه هنر دیوار