به گزارش خبرگزاری مهر، سه کشور اروپایی عضو برجام شامل آلمان، انگلیس و فرانسه موسوم به تروئیکای اروپایی، روز پنج‌شنبه نامه‌ای به اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد ارسال و اعلام کردند که روند «مکانیسم ماشه» را کلید زده‌اند تا سازوکار اسنپ‌بک برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران فعال شود؛ این درحالی است که جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید کرده است که مکانیسم ماشه مشروعیت حقوقی و قانونی ندارد و واکنش قاطع تهران را به دنبال خواهد داشت.

بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران معتقدند که تصمیم اخیر سه کشور اروپایی عضو برجام در چنین شرایطی نشان می‌دهد که آنها با همراهی آمریکا، با فضاسازی درباره بازگشت تحریم‌های سازمان‌ملل، درپی بهره‌برداری از فضای روانی ناشی از این اقدام هستند؛ چراکه به اعتقاد این صاحبنظران، فعال شدن تحریم‌های سازمان ملل در جریان موسوم به اسنپ‌بک، تأثیری بیشتر و فراتر از تحریم‌های یکجانبه آمریکا نخواهد داشت.

سازوکار ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت گنجانده شده و به اعضای توافق اجازه می‌دهد در صورت ادعای «عدم پایبندی» یکی از طرف‌ها، تحریم‌های بین‌المللی علیه آن کشور را بازگردانند. این سازوکار طبق متن برجام، تنها در صورتی معتبر است که طرف‌های مقابل نیز به تعهدات خود پایبند باشند. مقامات ایرانی تاکید دارند که سه کشور اروپایی با عدم اجرای تعهدات اقتصادی و سکوت در برابر اقدامات آمریکا، صلاحیت استفاده از این سازوکار را از دست داده‌اند.

اقدام این سه کشور اروپایی در کلید زدن سازوکار اسنپ‌بک، با واکنش‌های داخلی و جهانی همراه بوده است که در ادامه به مرور برخی از واکنش‌ها در ساعات قبل و بعد از این اقدام می‌پردازیم.

آمریکا: خوشحالیم

مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا ضمن استقبال از فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران توسط تروئیکای اروپا، مدعی عدم پایبندی کشورمان به تعهدات هسته‌ای خود شد.

وی در اظهاراتی خصمانه گفت که آمریکا به همراه سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس و اعضای شورای امنیت برای تکمیل روند بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران تلاش می‌کند.

روبیو مدعی شد که آمریکا همچنان آماده تعامل مستقیم با ایران است.

آچار فرانسه ماشه؛ تهدید و تحریم و تلاش سیاسی

وزیر خارجه فرانسه اعلام کرد که تروئیکای اروپا به دنبال استفاده از مهلت ۳۰ روزه برای گفتگو با ایران هستند.

وی مدعی شد: اقدامات هسته‌ای ایران نباید بیش از این رو به وخامت برود. تصمیم بازگشت تحریم‌های ایران به معنی پایان تلاش‌های دیپلماتیک نیست.

ماشه‌ی نازی؛ آلمان: ایران را ترک کنید!

وزارت امور خارجه آلمان در ادامه اقدامات غیرقانونی سه کشور اروپایی، از اتباع خود خواست خاک ایران را ترک کنند.

این وزارتخانه در بیانیه خود که خبرگزاری رسمی آلمان آن را منتشر کرد، بدون اشاره به بدعهدی سه کشور اروپایی در عمل به تعهداتشان مدعی شد: با توجه به اینکه ایران در گذشته بارها تهدید به تلافی‌جویی کرده است، نمی‌توان بعید دانست که منافع و شهروندان آلمانی تحت تأثیر اقدامات متقابل در ایران قرار گیرند.

گوترش: گفتگو کنید

دبیرکل سازمان ملل خواهان تداوم گفتگوها میان طرف‌های ذی ربط در توافق هسته‌ای ایران شد.

سخنگوی دبیرکل سازمان ملل تاکید کرد: آنتونیو گوترش از طرف‌های ذی ربط در توافق هسته‌ای ایران می‌خواهد به مذاکرات خود ادامه دهند و به دنبال راهکار سیاسی در خصوص موضوع هسته‌ای ایران باشند.

گروسی و ماشه سیاسی

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز با بیان اینکه تصمیم تروئیکای اروپایی برای آغاز روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه «سیاسی» بوده‌است، مدعی شد که بازگشت آژانس به همه سایت‌ها در ایران کاملاً ضروری است و رژیم بازرسی انتخابی وجود ندارد.

وی در پاسخ به سوالی درباره فعال‌سازی روند مکانیسم ماشه توسط اروپایی و اینکه «آیا این تصمیم در روزهای اخیر اجتناب‌ناپذیر شده بود؟»، گفت: همه تصمیم‌های سیاسی همین‌طور هستند؛ قابل اجتناب یا اجتناب‌ناپذیر. در نهایت تصمیم سیاسی است و باید به همین شکل درک شود. فکر می‌کنم موضع فرانسه، بریتانیا و آلمان روشن بود و حالا به اجرا گذاشته شد.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با توجیه اقدامات غربی‌ها مدعی شد: این بخشی از یک روند است. اکنون یک دوره ۳۰ روزه آغاز شده که امیدواریم در آن پیشرفتی حاصل شود، تا پیش از آنکه بازگشت تحریم‌ها قطعی شود. این سازوکار باعث می‌شود هیچ وتوی روسیه یا چین در شورای امنیت نتواند مانع بازگشت تحریم‌ها شود. در ضمن، در ماه اکتبر روسیه ریاست دوره‌ای شورای امنیت را هم برعهده خواهد داشت، بنابراین اروپایی‌ها احساس فوریت داشتند.

عراقچی: این اقدام «دغل‌کاری سیاسی ناروا» است

سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در نامه‌ای رسمی خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، رئیس دوره‌ای شورای امنیت و اعضای این شورا، نسبت به ادعاهای نادرست مطرح‌شده در نامه مورخ ۸ اوت ۲۰۲۵ وزرای امور خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا (تروئیکای اروپایی) درباره وضعیت برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ واکنش نشان داد.

وی با تأکید بر اینکه نامه تروئیکا «با تحریف واقعیات» همراه بوده است، این اقدام را «تلاشی دیگر برای زمینه‌سازی دو مسیر ناروا» خواند و هشدار داد که چنین رویکردی می‌تواند به «تضعیف اعتبار و یکپارچگی شورای امنیت و قطعنامه‌های آن» منجر شود.

عراقچی در بخشی از این نامه تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران در واکنش به خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام و بازگشت تحریم‌های غیرقانونی، اقدام به کاهش تدریجی تعهدات خود کرد. این تصمیم در چارچوب حقوق مندرج در برجام اتخاذ شده و با هدف صیانت از توافق و نه تضعیف آن انجام شد.

وی همچنین یادآور شد که ایران از همان ابتدا با ارسال مکاتبات رسمی به هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک، طرف‌های باقی‌مانده در توافق را از روند قانونی اقدامات خود مطلع کرده است.

عراقچی در پایان از اعضای شورای امنیت خواست که با رد دغل‌کاری‌های سیاسی ناروا، نسبت به صیانت از حقوق بین‌الملل و مرجعیت شورای امنیت اهتمام ورزند.

عراقچی در گفتگو با وزرای سه کشور اروپایی: اقدام‌تان غیرقانونی است

علاوه بر این، وزیر امور خارجه کشورمان عصر پنجشنبه ششم شهریورماه در گفتگوی تلفنی با وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی، اقدام سه کشور اروپایی در زمینه «اسنپ‌بک» را ناموجه، غیرقانونی و فاقد هرگونه مبنای حقوقی دانست.

ایران وادار به واکنش مناسب می‌شود

عراقچی همچنین در یک پست توئیتری نوشت: سه کشور اروپایی، به نمایندگی از اسرائیل و ایالات متحده، تصمیم گرفته‌اند به‌طور مغرضانه فشار بر مردم ایران را دنبال کنند. این اقدام نسنجیده که ایران به‌شدت نسبت به آن هشدار داده است غیراخلاقی، غیرموجه و غیرقانونی است. مسیر انتخاب شده توسط اروپا اگر مهار نشود پیامدهای شدیدی برای اعتبار شورای امنیت سازمان ملل خواهد داشت. تصمیم سه کشور اروپایی به‌شدت گفت‌وگوهای جاری بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف خواهد کرد و همچنین ایران را وادار به واکنش مناسب می‌کند.

اولیانوف: ارزیابی عراقچی «بسیار دقیق» است

«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی، پس از واکنش عراقچی به اقدام سه کشور اروپایی عضو برجام، در توئیتی نوشت که ارزیابی وزیر امور خارجه ایران از اقدام اروپایی‌ها «بسیار دقیق» است.

بقایی: «ماشه» به دستور آمریکا فعال شد

اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت خارجه در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: اقدام سه کشور اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی به دستور آمریکا صورت گرفته است.

پزشکیان: این کشورها خودشان ناقض قوانین بین‌المللی هستند

مسعود پزشکیان رئیس جمهور کشورمان نیز شامگاه جمعه در نشستی رسانه‌ای با سه تن از فعالان رسانه‌ای-سیاسی، سید محمدعلی ابطحی، عبدالله گنجی و علیرضا معزی، در پاسخ سوالی درباره موضع دولت نسبت به فعال شدن اسنپ‌بک اظهار داشت: اصلاً دنبال فعال شدن اسنپ‌بک نیستیم؛ اما این جای پرسش دارد که برخی کشورهای اروپایی که خودشان ناقض بسیاری از قوانین بین‌المللی هستند، امروز ما را متهم می‌کنند که چارچوبی را رعایت نکرده‌ایم! چگونه می‌توان از چنین کشورهایی این‌گونه ادعاها را پذیرفت؟

مخبر: فعال‌سازی اسنپ‌بک مبنای حقوقی ندارد

محمد مخبر مشاور و دستیار رهبر معظم انقلاب در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: فعال‌سازی اسنپ‌بک که فاقد مبنای حقوقی است، تنها به پیچیده‌تر شدن فضای دیپلماتیک منجر خواهد شد؛ بدون آنکه تأثیری بر عزم راسخ جمهوری اسلامی ایران در حفظ استقلال و پیشرفت خود داشته باشد.

واکنش نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل؛ لحظه‌ای سرنوشت‌ساز است

نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل در پیامی نوشت: اعضای شورای امنیت در لحظه‌ای سرنوشت‌ساز قرار دارند: یا از پیش‌نویس قطعنامه روسیه-چین حمایت کنند یا پیامدهای سنگینی را رقم بزنند.

وزارت امور خارجه: «ماشه» بی‌اعتبار و باطل است

عصر پنجشنبه ششم شهریورماه بود که وزارت امورخارجه کشورمان در بیانیه‌ای در واکنش به اعلان غیرقانونی سه کشور اروپایی به شورای امنیت در مورد قطعنامه ۲۲۳۱، این اقدام را به شدت محکوم کرد.

در بخشی از این بیانیه آمده است: همان‌طور که در مکاتبات متعدد قبلی با شورای امنیت سازمان ملل متحد تأکید شده است، سه کشور اروپایی هیچ صلاحیت حقوقی یا اخلاقی برای توسل به سازوکار موسوم به «اسنپ بک» ندارند. چنین اقدامی بی‌اعتبار، باطل و فاقد هرگونه اثر حقوقی است.

این بیانیه در بخش‌های پایانی تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران همچنان آماده است با سایر اعضای شورای امنیت که صادقانه به حفظ دیپلماسی و جلوگیری از بحرانی ساختگی که به سود هیچ‌کس نیست متعهد هستند، تعامل سازنده داشته باشد.

مسکو: «اسنپ‌بک» آینده‌ای ندارد

وزارت امور خارجه روسیه تصمیم تروئیکای اروپایی برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران را به شدت محکوم و بر لزوم از سرگیری گفتگوی سازنده بین طرف‌ها برای اجتناب از بحران جدید بر سر برنامه هسته‌ای ایران تأکید کرد و خواستار بازنگری در اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران شد.

وزارت خارجه روسیه بیان کرد: هیچ مبنای حقوقی و قانونی برای تروئیکای اروپایی جهت فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران وجود ندارد. مسکو بر این باور است که رویکرد اتخاذ شده توسط تروئیکای اروپایی در مقابله با تهران، آینده‌ای ندارد. انداختن تمام تقصیرها در فروپاشی توافق هسته‌ای به گردن ایران مضحک است.

همچنین معاون نماینده روسیه در سازمان ملل گفت: اقدام کشورهای اروپایی علیه ایران در سازمان ملل هیچ تأثیر قانونی ندارد. معتقد نیستیم که شورای امنیت باید بر اساس این اقدام تروئیکای اروپا تصمیمی بگیرد.

چین: تحریم‌های جدید غیرسازنده است

وزارت خارجه چین نیز اعلام کرد: موضوع هسته‌ای ایران در مرحله حساسی قرار دارد و گفتگو و مذاکره باید از سر گرفته شود. ما از صلح و گفتگو برای بازگرداندن موضوع هسته‌ای ایران به مجرای درست آن حمایت می‌کنیم. اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد اقدامی غیرسازنده است.

تکرار ادعاها در بیانیه مشترک تروئیکای اروپایی

سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان عصر جمعه با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند: ما شورای امنیت را از عدم پایبندی قابل توجه ایران به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مطلع کرده‌ایم.

تروئیکای اروپایی در ادامه ادعاهای خود بدون اشاره به خروج آمریکا از برجام افزودند: ایران از سال ۲۰۱۹ به طور فزاینده و عمدی از انجام تعهدات خود دست کشیده است.

سه کشور اروپایی همچنین ادعا کردند: طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تنها کشور بدون سلاح هسته‌ای است که اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا تولید می‌کند.

فرانسه و آلمان: «مذاکرات راهبردی» خواهیم داشت

فرانسه و آلمان روز جمعه پس از پایان نشست کمیسیون مشترک دو کشور اعلام کردند که به زودی «گفتگوهای راهبردی» درباره مسئله هسته‌ای ایران را در بالاترین سطح آغاز خواهند کرد.

غریب‌آبادی: واکنش نشان می‌دهیم

کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، شامگاه چهارشنبه ۵ شهریور پس از بازگشت از دور اخیر مذاکرات ایران و تروئیکای اروپایی در ژنو، در گفت‌وگویی تلویزیونی اظهار کرد: اروپایی‌ها سال‌هاست برجام را اجرا نکرده‌اند. با این حال، با کمال گستاخی ادعا می‌کنند که همچنان در حال اجرای آن هستند. ما نیز به آنها گفتیم، اگر واقعاً برجام را اجرا می‌کنید، گزارشی ارائه دهید که نشان دهد این کار چگونه انجام شده است. شاخص‌ها و اطلاعات موجود خلاف این ادعا را ثابت می‌کند.

وی با اشاره به تصمیم سه کشور اروپایی عضو برجام برای فعال‌سازی اسنپ‌بک، گفت: طبیعتاً ایران واکنش لازم را نشان خواهد داد.

سخنگوی پیشین وزارت خارجه: بدون تعارف باید قوی‌تر شویم

سید عباس موسوی سخنگوی پیشین وزارت خارجه در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: پس از خروج غیرقانونی و قلدرمآبانه آمریکا، برجام سکته جدی کرد؛ اما هم ما و هم طرف‌های باقی‌مانده امید به احیا و بهبود داشتیم؛ حتی بعدتر در دولت سیزدهم هم!

وی تاکید کرد: شکی در هماهنگی اروپا، آمریکا و رژیم صهیونی وجود ندارد.

موسوی گفت: بدون درنگ و تعارف باید قوی‌تر شد و سطح بازدارندگی دفاعی را تا آنجا که ممکن است بالاتر برد.

* خبرنگار: مهدی جابری

مکانیسم ماشه بازی روانی تروئیکا برای اقتصاد/ ایران چگونه پاسخ می‌دهد؟