باشگاه خبرنگاران جوان - با ظهور اینترنت و هوش مصنوعی، سکونتگاه‌ها دیگر فقط مکان‌هایی برای زیستن انسان‌ها نیستند بلکه به محل‌هایی برای نمود و بروز تعاملات جهانی، فناوری‌های نو و چالش‌های زیست‌محیطی بدل شده‌اند و آینده آن‌ها بیش از همیشه پیچیده و پیش‌بینی‌ناپذیر شده است.

در آغاز قرن بیست‌ویکم، سکونتگاه‌های انسانی بیش از هر زمان دیگری در معرض دگرگونی‌های عمیق و پرشتاب قرار گرفته‌اند که اغلب آن‌ها ریشه در روندهایی فراتر از مرزهای جغرافیایی دارد. این روندهای گسترده و بلندمدت که از آن‌ها با عنوان «کلان‌روندها» یاد می‌شود شامل مواردی همچون تغییرات اقلیمی، انقلاب دیجیتال و رشد سریع فناوری، رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی، تحولات اقتصادی جهانی و افزایش مهاجرت‌های داخلی و بین‌المللی است.

هریک از این عوامل حتی به‌تنهایی توان آن را دارد که ساختارهای سکونتی را تحت‌تأثیر قرار دهد اما آنچه که اهمیت بیشتری دارد هم‌زمانی و هم‌پوشانی آن‌هاست که منجر به تغییرات چندبُعدی و پیچیده در نحوه زندگی انسان‌ها می‌شود. برای نمونه گرم شدن سیاره زمین و افزایش پدیده‌هایی چون خشکسالی و بالا آمدن سطح دریاها به‌طور مستقیم بر محل استقرار جمعیت و نوع معماری سکونتگاه‌ها اثر می‌گذارد.

از سوی دیگر هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و زیرساخت‌های جدید دیجیتال، الگوی کار، حمل‌ونقل و حتی نحوه تعامل ساکنان با محیط شهری را دگرگون می‌کند. در چنین شرایطی سکونتگاه‌ها دیگر فقط مکان‌هایی برای زیستن انسان‌ها نیستند بلکه به محل‌هایی برای نمود و بروز تعاملات جهانی، فناوری‌های نو و چالش‌های زیست‌محیطی بدل شده‌اند و آینده آن‌ها بیش از همیشه پیچیده و پیش‌بینی‌ناپذیر شده است.

شناخت و تحلیل این کلان‌روندها ضرورتی انکارناپذیر برای برنامه‌ریزان، مدیران شهری و سیاست‌گذاران شده است، چرا که تنها با درک درست این نیروهای بزرگ تغییر، می‌توان مسیر توسعه پایدار، تاب‌آوری و عدالت فضایی را برای آینده سکونتگاه‌ها ترسیم کرد.

نوا توکلی‌مهر، معمار منظر و پژوهشگر شهرسازی در یک نشست مجازی با موضوع سکونتگاه‌های آینده با بیان این که کلان‌روندهایی مثل جهانی شدن، تغییر اقلیم، رشد فناوری و دانش و گسترش شهرنشینی کاملا پذیرفته شده است گفت: آنچه مشخص است این که جوامع به سمت سالمندی و زنانه شدن پیش می‌روند و این دو روند به شدت در تمام دنیا در حال مشاهده است.

وی توضیح داد: علاوه بر این که نرخ تولد در برخی جوامع در حال کاهش است، به دلیل پیشرفت علم و فناوری، افزایش امید به زندگی نیز رخ داده است. در کنار آن، زنانه شدن جوامع را هم شاهدیم.

گفته می‌شود انقلاب صنعتی از ابتدا انقلابی مردانه بود، چون با ماشین سروکار داشت. کارخانه‌های عظیمی ایجاد شد که مردان در آن کار می‌کردند. به این ترتیب مقیاس مردانه در همه طراحی‌ها برای سازماندهی فضا و ارگونومی تجهیزات و اشیا غالب بود. در سینمای دورانی که شهرهای مدرن را به تصور می‌کشد هم می‌بینیم که گویی شهرها همه تجهیز می‌شوند تا مردها از خانه زودتر به کارخانه برسند و برگردند اما در انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه بر این که صرفا نیازی به قدرت مردانه نیست، به شدت به جزئی‌نگری و دقت نیاز است و از آنجا که زنان قابلیت‌های منحصربه‌فردی در این زمینه‌ها دارند، در چنین فضاهایی می‌توانند بسیار ابتکار عمل داشته باشند. این صحبت به هیچ‌وجه جنسیتی و فمنیستی نیست بلکه یک تحول است که باید آن را دید.

وی ادامه داد: کیفی‌نگری بیشتر، جزئی‌نگری بیشتر و امنیت و ایمنی، مؤلفه‌هایی هستند که تاکنون در سکونتگاه‌ها چندان موفق عمل نکرده‌اند. با وجود کلان‌روندی که به آن اشاره کردم می‌توان امیدوار بود به این که نوعی حضور زنانه در تصمیم‌سازی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها خود را نشان بدهد و بر این مؤلفه‌ها تأثیر بگذارد.

این معمار و پژوهشگر در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: یک‌سری کلان‌روندها در سطح جهانی داریم که حتی به منازعات بین قدرت‌ها برمی‌گردد و پایه این منازعات انرژی است. این که انرژی از کجا و با چه هزینه‌ای به دست بیاید، بسیاری از این منازعات را رقم می‌زند. از طرفی، مناسبات سیاسی نیز به‌تدریج در حال تأثیر گرفتن از مسائل اقلیمی و زیست‌محیطی است.

بنابراین به نظر می‌رسد با نوعی درهم‌آمیختگی و محو شدن مرزها در همه چیز مواجهیم؛ از جمله این که دیگر مرزهای بین رشته‌ها و تخصص‌ها و بین سیاست و اقتصاد و جامعه‌شناسی و بین سیاست‌های کلان و خرد را شاهد نیستیم و همه در حال ادغام است.

وی افزود: در این شرایط، نخستین اقدامی که جامعه تخصصی در ایران باید انجام دهد آن است که از لحاظ پارادایمی،تفکر خود را برای این درهم‌آمیختگی تربیت کرده و آن مرزها را فراموش کند. هم‌اکنون شاهد منازعاتی هستیم از جمله این که می‌گوییم من طراح شهری هستم و تو معمار و در حوزه کاری من ورود نکن. البته این منازعات نسبت به گذشته بسیار کمتر شده و هم‌افزایی بین مقیاس‌های مختلف طراحی و برنامه‌ریزی که از آمایش سرزمین آغاز می‌شود و به معماری و حتی طراحی محیطی و صنعتی می‌رسد، در حال افزایش است. همه متخصصان باید بپذیرند که از انفکاک‌ها عبور کنند.

ترانه یلدا، معمار و شهرساز نیز در این نشست مجازی، ضمن اذعان به روندهایی که از آن صحبت شد، گفت: فکر می‌کنم دنیا در مقابل تغییرات خیلی بزرگی قرار گرفته است، وضعیت زندگی افراد با تغییرات بسیاری که رخ داده از جمله در حوزه فناوری‌ها و نوآوری‌ها متفاوت شده است.

به‌عنوان مثال، وقت آزاد افراد بیشتر شده و زمان کمتری را صرف کارهایی می‌کنند که می‌توانند آن را حاضروآماده‌تر پیدا کنند. بنابراین احتمالا مدل جدیدی از زندگی را پیش رو داریم که این خود یک روند است و به جهانی شدن و تغییر اقلیم بستگی ندارد. آنچه که برای من از تمام این تغییرات مهم‌تر است تغییرات ارتباطات افراد با یکدیگر است. به‌عنوان مثال، در حال حاضر شاهدیم که نسل جدید پس از ازدواج تمایل کمتری به فرزنددار شدن دارند یا اصلا نمی‌خواهند بچه‌دار شوند یا وقت آزاد خود را صرف کارهایی می‌کنند که نسل قبلی، کمتر فرصت انجام آن را داشته است.

او افزود: نوع خانواده و تیپولوژی خانواده و شکل زندگی، عوض خواهد شد. همین‌ افرادی که الان (در قالب خانواده) با هم زندگی می‌کنند بسیاری از پیوندها و چسبیدن‌های به همدیگر را مثل قدیم ندارند. شکل خانواده بدون شک بیش از این عوض خواهد شد و این یک موضوع فرهنگی مهم است که با تغییر آن، همه چیز از جمله مدل زندگی در مسکن، مدل زندگی در شهر و اجتماع و روابط اجتماعی حتما تغییر خواهد کرد.از طرفی، گرایش‌ها و ارزش‌هایی که ما در جوامع قبلی داشتیم نیز در حال تغییر است. ما امروزه کمتر به جمع‌هایی برمی‌خوریم که به صورت شبکه با هم ارتباط دارند. از طرفی مسائلی مانند جنگ را هم داریم.

وی اظهار کرد: با وجود چشم‌اندازهای تیره‌ای که گاهی ترسیم می‌شود باید بگویم که سرنوشت و آینده سکونتگاه‌ها و شهرها بسیار به خود افراد و اجتماعات و اراده و همبستگی آن‌ها بستگی دارد.

منبع: اطلاعات آنلاین

وظیفه همگانی برای حضور پررونق در انتخابات ۸ تیر